موقعیت جغرافیایی 

استان فارس در مسیر اصلی ارتفاعات زاگرس قرار گرفته است. این استان در نواحی شمال و شمال غرب از ارتفاعات به هم پیوسته همراه با دره های عمیق تشکیل شده و در قسمت های جنوب و جنوب غرب در حد فاصل کوه ها، دشت های حاصلخیز شیراز، کازرون، تبریز، مرودشت قرار گرفته که توسط رودها آبیاری می شود.
کوه های زاگرس، بخش اعظم استان را در برگرفته است. بخشی از استان فارس در زاگرس چین خورده و بخش دیگری از آن در زاگرس مرتفع قرار دارد. بخش چین خورده رشته کوه زاگرس، به سه قسمت زاگرس شمال غرب در منطقه کرمانشاه و ایلام، زاگرس میانی در منطقه لرستان و بختیاری و زاگرس جنوب شرق در منطقه فارس، تقسیم می شود. امواج چین خوردگی ها در سرزمین فارس، ملایم تر و باز تر است و بیشتر به صورت چاله های ناودیسی و برجستگی های طاقدیسی ساده مشخص می شود. همین چاله های ناودیسی به مرور زمان تبدیل به دشت های وسیع شده است. باید ذکر کرد که ناهمواری ها در استان به تبعیت از روند اصلی زاگرس دارای جهت شمال غرب–جنوب شرق بوده و در قسمت های شمالی مرتفع هستند و کوه هایی چون دنا با ارتفاع ۴،۲۷۶ متر و کوه سفید با ارتفاع ۳،۹۴۲ متر را در خود جای داده اند.
براساس مطالعات زمین شناسی، ارتفاعات استان فارس به دوران دوم و سوم زمین شناسی تعلق دارند. تاثیر عوامل متفاوت زیست محیطی و شرایط خاص اقلیمی باعث پیدایش پدیده های مهم جغرافیایی و زمین شناسی چون: تنگه های طبیعی، گنبدهای نمکی، دریاچه ها و بلایا، ناودیس های معلق، آبشارها، کویر، جنگل شده است.

از دیگر پدیده های منحصر به فرد استان می توان به تنگه های طبیعی چون: تنگ خاني، تنگ هرايز، تنگ بوان، تنگ الله اكبر، تنگ بستانک یا بهشت گمشده، تنگ ايج، تنگه لاي تاريک، تنگ استهبان، تنگ پلنگان، تنگ لاي زنگان، تنگ زي طشت، تنگ جزين يا گزين، تنگ خرقه و تنگ براق، تنگ ابوالحیات که بیشتر بر اثر فرسایش رودخانه ای در طاقدیس های رسوبی شکل گرفته اند، اشاره کرد.
به واسطه کوهستانی بودن منطقه و وجود دشت های فراوان در بین ارتفاعات و بسته بودن آنها، چاله ها و زمین های پستی به وجود آمده که باعث تشکیل حوزه های آبریز فصلی و دایمی شده اند. در سطح استان حوزه های آبریز بسته ای مانند دریاچه طشت بختگان، مهارلو، کافتر، فامور وجود دارد. در کنار این حوزه های آبریزی، تعدادی حوزه های بسته ی فصلی نظیر: دریاچه های کاریان، دشت ارژن، کفه خنج در دشت خنج وجود دارد. از دریاچه های مهم دیگر استان می توان به دریاچه فامور یا پریشان، دریاچه کافتر یا شادکام، دریاچه و تالاب ارژن اشاره کرد. به جز دریاچه ها، رودخانه های فراوانی، به صورت فصلی و دایمی در این سرزمین در جریان است که مهم ترین آنها عبارتند از: رودبال، زهره، دالکی، شور جهرم، شاپور، شادکام، شش پیر، شور لار، فهلیان، قره آقاج، کر، مارگون، مند و مهران.
استان فارس به دلیل نزدیکی به خلیج فارس در نواحی جنوبی و مجاورت با کویر در نواحی شمال شرق، جهت ناهمواری ها و چین خوردگی ها، ارتفاع، عرض جغرافیایی و دیگر عوامل دارای سه ناحیه آب و هوای اصلی به شرح زیر است:
الف : ناحیه کوهستانی شمال، شمال غرب و غرب: مرتفع ترین مناطق و کوه های استان را در خود جای داده است و دارای زمستان های سرد و تابستان های معتدل است.
ب : ناحیه مرکزی: نسبت به ناحیه اول ارتفاع کمی دارد این ناحیه در زمستان دارای آب و هوای معتدل همراه با بارش و تابستان های معتدل دارد.
ج : ناحیه جنوب و جنوب شرقی: این ناحیه به دلیل کم بودن ارتفاع، عرض جغرافیایی پایین تر و شکل گیری جهت کوه ها یعنی شرقی – غربی دارای آب و هوای معتدل در زمستان و بسیار گرم و خشک در تابستان است.

پیشینه تاریخی

 

اقوام و زبان

موقعیت اجتماعی و اقتصادی

سوغات 

انواع عرق گیاهی چون عرق شاتره، نسترن، بيديمشك، اترج، تارونه، بهار نارنج، نعنا چهل گياه، كاسني و نیز انواع شربت هاي طبيعي مانند شربت به ليمو، نارنج، گل گاوزبان و كيالك از بهترين سوغاتي هاي شيراز به حساب می آید. از دیگر سوغاتي هاي مهم فارس و شيراز همچنین باید گلاب ميمند و آبلیمو شیراز را اضافه کرد. فالوده شیراز از دیگر نوشیدنی های شیراز است. 

در بخش شیرینی‌ها نیز می توان: حلوای ارده، حاجی بادام و نان کماج نی ریز، نان کلوچه‌ای یا کماچ فسا، نان یوخه، لوز، مسقطی را نام برد.

سوغاتی های بخش کشاورزی استان عبارتند از: انار مهارلو، انجير و زعفران استهبان، پرتقال داراب، رب انار ارسنجان، حنا لارستان، خرمای جهرم، گردو اقلید

در بخش صنایع دستی باید از: فلزکاري، خاتم کاري، قالي، گلیم، گبه،‌ حصير، منبت کاري، کنده کاري، ظروف سفالي، گيوه، نمد مالي، خراطي، چرم سازي، سنگ تراشي، شيشه گري و نقره کاری نام برد.

آباده : منطقه شکار ممنوع توت سیام، منطقه شکار ممنوع بصیران

استهبان : تنگ استهبان  تنگ لای تاریک ، تنگ ایج، چشمه بدره، گردشگاه پارک جنگلی استهبان، گردشگاه بک بک

اقلید : تنگ براق، رودخانه شادکام، رودخانه کر، دریاچه کافتر یا شادکام، چشمه محمد رسول ا... (ص)، چشمه بالنگان، چشمه قدمگاه،‌ چشمه جوتو، کوه سفید، طبیعت روستای محمدآباد، طبیعت روستای خسرو شیرین، طبیعت روستای دزد کر

جهرم : رودخانه شور، غارسنگ شکنان

داراب : چشمه اعلان قز، کوه تودج، گردشگاه آب بند

شیراز : باغ ارم، باغ گلستان، دریاچه مهارلو

فسا : چهل چشمه، گردشگاه میان جنگل

فیروزآباد : رودخانه تنگاب، تنگ خرقه، تنگ هایقر، چشمه حنیفیان یا چهل چشمه، رودخانه کنار سیاه، چشمه زنجیران، تنگ رودبال، دانال بهشت خرقه ، جنگل های دست موک و دشت کل

کازرون : دریاچه پریشان، دشت شقایق برم، تنگ جیز، تنگ چوگان، چشمه تنگ جیز، چشمه سراب اردشیر، چشمه سراب دختران، چشمه دادین، طبیعت روستای دوسیران، نرگس زارهای کازرون

لار : رودخانه خشک،‌ منطقه حفاظت شده هرمود

لامرد : تنگ خور لامرد، چشمه آب گرم سراب، طبیعت روستای ترمان، طبیعت چاه شرف، قریه سبزپوش، نخلستان های روستای پسبند اشکنان و هشر اشکنان

مرودشت : آبشار مارگون، آبشار حصار دشتک، تنگ بستانک یا بهشت گمشده، دریاچه درودزن، چشمه تنگ چاهو، سرآسیاب، گردنه چرچر، معدن، سنگ سیوند

ممسنی : دره همیشه سبز بوان، دریاچه هفت برم

نیریز : برکه احمدشاه، دره پلنگان، جزیره نرگس، چشمه برنج زار، چشمه اریو، چشمه زنجیر، چشمه یاقوتی، چشمه نیگی، چشمه نجم الدین، چشمه عاشق، چشمه تار، چشمه فضل وبشر، قنات ریگ، قنات شادالبخت، کتان، خبار و آباد زردشت، منطقه بید بخویه،‌ منطقه حفاظت شده رهرام گور، منطقه حفاظت شده دریاچه بختگان

جاذبه های تاریخی

آباده : آرامگاه خواجه عکاشه بالای کوه خواجو، تپه های باقرآباد، تپه های قلعه کهنه، تل شاه نشین، تیمچه صرافیان، تیمچه مسعودی،خرفخانه سورمق، خرفخانه آباده، قبر مذنب، قبور خورشیدی در کوه خواجه، قلعه گبری، قلعه سورمق، قلعه ایزدخواست، عمارت کلاه فرنگی، کاروانسرای شورجستان، کلاه فرنگی سورمق

استهبان : ایوان سنگی، بقعه پیر مراد، بقعه شیخ محی الدین اعرابی ، چهار طاقی ماه فرخان

اقلید : امام زاده سید محمد، امام زاده عبدالرحمن، حوض دختر گبر و کتبیه پهلوی

داراب : آتشکده آذرجو، آتشکده آذرخش یا مسجد سنگی، آرامگاه سید علاالدین حسن پیرمراد، آرامگاه شاهزاده ابوالقاسم معرف به امام زاده، تل سیاه، تل ریگی، شهر قدیم دارابگر، قصر کیارث، نقش برجسته شاپور

جهرم : آتشکده جهرم معروف به قدمگاه، امام زاده حمزه، امام زاده فضل بن موسی (ع) برادر اصلی امام رضا (ع)، بازار جهرم، قلعه گبری، قدمگاه کوروش، غار سنگ تراشان، مسجد جامع، مسجد و مدرسه خان جهرم

شیراز : آرامگاه سعدی، آرامگاه شاه شجاع، ارگ کریم خانی، بازار وکیل، حمام وکیل، عمارت عفیف آباد، طاق مشیر، معبد حفیظ، مدرسه خان، موزه و عمارت نارنجستان قوام

فسا : آتشکده سامانی، آثار باستانی تنگ مج و تنگ موردی، امام زاده اسماعیل، امام زاده حسن، شاهزاده قاسم، بقعه سید شمس الدین، بقعه زاهد کبیر، تل سیاه، ساختمان نقاره خانه، سنگ قبر یا سنگ سیمان، قلعه ضحاک، منطقه باستانی کوزه گرخانه

فیروزآباد : آتشکده مناره شهر گور، امام زاده بزرگ در میمند، امام زاده اسماعیل، امام زاده شاه حیدر، امام زاده شعیب، قلعه دختر، مقبره های بی بی حور و بی بی نور، نقش تنگاب

کازرون : امام زاده سید حسین (ع) ، امام زاده چهارده معصوم خشت، امام زاده پیربنکی، بازار کازرون، بقعه علامه دوانی، بقعه شیخ ابواسحق کازرونی، بقعه شیخ امین الدین بلیانی یا خانقاه علیا، چهار طاقی بالاده، قلعه پوسکان، کاروانسرای کمارج، کاروانسرای میان کتل، کاروانسرای کنار تخته، نقش برجسته قندیل، نقش برجسته بهرام دوم و کتیبه پهلوی آن

لار : آب انبار سید جعفری، امام زاده میر علی بن حسین (ع)، بازار قیصریه، پل عباسی، قلعه اژدها، قلعه چرو، قلعه قدمگاه مقبره مادر نادر، ‌نقش برجسته عهد عیلام در روستای سه تلو

لامرد : آتشگاه های دوره ساسانی، امام زاده شاه فرج اله، پل آب رسانی رودخانه مهران، حمام هاجرخان، حمام علیخان، قبر ستان علی، قبر سید محی الدین، قبر شاه فرج اله، قلعه اشکنان، قلعه باغ چالد، کاروانسرای مایین، مرقد سید میراحمد، مسجد علیخان، مسجد جامع فال، مسجد رییس علی خان

مرودشت : آرامگاه اردشیر دوم و سوم، برج زندان سلیمان، بقعه حضرت ایوب نبی (ع)، تخت گوهر یا تخت رستم، پل بند امیر و پل خان، سد سنگی داریوش، شهر تاریخی استخر، سنگ نبشته پهلوی، کاخ داریوش، مجموعه کاخ های تخت جمشید، نقش رستم، نقش رجب

ممسنی : آثار هخامنشیان سراوان– فهلیان، آثار آسیاب آبی، امام زاده درب آهنی یا سید علاالدین محمد، امام زاده شیرمرد، دخمه سنگی مادر و دختر، حمام و پل قدیمی فهلیان، سپید دژ، میل اژدها یا دیمه میل، نقش برجسته بهرام، نقش برجسته گورانگون

 نیریز : زیارتگاه شاه سلطان یعقوب، چاه امام حسین در دره پلنگان، قلعه اس. پی. ار، مسجد جامع کبیر